افساد فی الارض
گستردگی جرم
وسعت اثر جرم
وسعت اثر جرم در افساد فی الارض
بررسی مبانی و پیشینه وسعت عمل و نتیجه مجرمانه در افساد فی الارض
دانلود سمینار کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی
دانلود سمینار کارشناسی ارشد حقوق- جزا و جرم شناسی
بررسی مبانی و پیشینه وسعت عمل و نتیجه مجرمانه در افساد فی الارض
چکیده
از مواردی که در قوانین جزائی جمهوری اسلامی ایران؛ بویژه قانون جدیدمجازات اسلامی مصوب1392، محل تامل است، افزایش مصادیق جرم افساد فی‌الارض و عدم شفافیت آن است و این امر با روح قوانین کیفری که مستلزم شفافیت است، همخوانی ندارد. با ملاحظه قوانین فوق الذکر، قانونگذار جمهوری اسلامی ایران که در مقام بیان جرم افساد فی‌الارض است، با بکارگیری عباراتی مانند: «به طور گسترده»، «اخلال شدید در نظم»، «ورود خسارت عمده»، « اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع »، «در حکم مفسد فی الارض »، « در حد افساد فی الارض »، که کاملا غیرشفاف است، حقوقدانان و مجریان قانون را با سردرگمی مواجه ساخته است. خصوصا آنکه مجازات این جرم، در حداعلی؛ اعدام و در حد ادنی؛ تعزیر است. ناگفته نماند که قانونگذار شرط اعدام را تحقق افساد و مجازات تعزیری را به شرط عدم تحقق افساد بیان نموده است که مقصود قانونگذار مشخص نبوده و بیانی صحیح به نظر نمی رسد. حال مشخص نیست دادرس چگونه باید میزان عمل مجرمانه را اندازه‌گیری کند و در مجازات تعیینی در نظر بگیرد.
کاوش ما مبین اینستکه؛ ملاک و مستندات شرعی این جرم و شدت و وسعت آن چه هستند. برخی متون فقهی و نیز برخی قوانین به تبع قرآن كریم، محاربه و افساد فی الارض را در كنار هم ذكر كرده اند، به گونه ای كه موهم این معناست كه این دو ، یك جرم به شمار می روند ، در مقابل برخی از فقیهان در ضمن بحث از جرائمی نظیر به آتش كشیدن منازل ، تكرار قتل بردگان و غیرمسلمانان و… متعرض عنوان افساد شده و مرتكبان اعمال مزبور را به عنوان مفسد فی الارض مستحق مجازات قتل یا قطع دانسته اند ، در پاره ای مواد قانونی نیز افسادفی الارض جرم مستقلی از محاربه تلقی شده است .اما برشدت،وسعت و حدت آن توجه چندانی بذل نشده که بنظر میرسد به طور جد نیازمند معیار سنجشی از سوی متخصصین امر دارد.همچنان که از متن فوق بر می آید به کاربردن عباراتی گنگ و فاقد تعریف مشخص موجب بروز اختلاف در تفسیر و به کاربر بستن مفاد مواد قانونی در آرای دادگاه ها خواهد شد.
كلید واژه ها :
افساد فی الارض
گستردگی جرم
وسعت اثر جرم
مقدمه
«افساد،نقیض صلاح است»(ابن منظور،1405 :3/335). «فسدالشیءیعنی باطل شد و نابود گردید»(زبیدی، بی تا: 2/452؛ فیروزابادی،بی تا: 1/323؛جوهری، 1407: 2/519). مورد باب افعال از ماده «فسد یفسد» به معنای تباه كردن و از بین بردن است. اصطلاح «افساد فی الارض» به معنای ایجاد تباهی و خرابی در زمین به كار می رود . با توجه به قوانین جزائی اسلامی به نظر میرسد که افساد فی الارض زمانی محقق میشود که حدت، وسعت و شدت عمل مجرمانه یا تاثیرگذاری آن بسیار زیاد باشد اما اكثر فقهای اسلامی اعم از شیعه و سنی این اصطلاح را در مورد محاربین و قطاع الطریق به كار برده اند. هیچ تفاوتی میان محاربه و افساد فی الارض قائل نیستند.
در مقابل، عده ای از فقها و مفسران می گویند مفهوم افسادفی الارض عام تر از محاربه است، به گونه ای كه محاربه فقط یكی از موارد افسادفی الارض است و رابطه عموم وخصوص مطلق برآنها بار مینمایند. اما آنچه بیشتر مسئله مورد بحث را دچار مشكل می كند این است كه حتی آن عده از فقهای اسلامی كه قائل به جدایی جرم افسادفی الارض از محاربه هستند، مجازات معینی را برای افسادفی الارض معین نكرده اند و هر کس فلسفه ای منحصر به مجازات افساد را معرفی کرده است. در هیچ یك از كتب فقهی بحثی مستقل تحت عنوان افساد فی الارض انجام نشده است و فقط بعضی از فقها یا مفسران اسلامی ، چه شیعه و چه سنی، جرم های خاصی را بعنوان افسادفی الارض مطرح كرده و مجازات مرگ را برای آن در نظر گرفته اند. مثلاً از جمله مواردی كه افساد تلقی شده، كفن دزدی در صورت عادت به آن زورگیری، آتش زدن خانه های مردم و تخریب اماكن عمومی است. که به بررسی آیات و روایات و نظرات مفسرین و محققین خواهیم پرداخت. اما بحث پرداختن به وسعت اثر جرم به صورت خاص مغفول مانده است.
نكته ای كه اینجا مبهم است این است كه: بر چه اساسی فقط این موارد افساد هستند و چرا جرم های مشابه آن افساد تلقی نگردند. با توجه به معانی افسادفی الارض، این عمل میتواند مصادیق زیادی داشته باشد. اما اگر افسادفی الارض فقط به معنای محاربه و قطع الطریق است، با چه معیاری كفن دزدی، زورگیری و … افسادفی الارض محسوب شده و مجازات آن قتل است؟
نگارنده در حد توان خود سعی كرده است با استفاده از آیات و روایات و نظرات علمای عظام و مفسرین گرام، به بررسی مبانی و پیشینه وسعت عمل و نتیجه مجرمانه در افساد فی الارض و اینکه افساد جدای از محاربه است بپردازد. از بررسی مجموعه قوانین جزایی اسلامی چیزی به دست می آید كه موید همین موضوع است. مثلاً درحدود و جرائم تعزیری، قوانین اسلامی در صورت ارتكاب جرم برای مراتب بعدی، حكم را بسیار شدیدتر تجویز كرده است. و این تشدید مجازات بواسطه سعی در افساد بوده است.
فهرست مطالب
چکیده 3
كلید واژه ها : 4
مقدمه 4
فساد در لغت و اصطلاح 6
واژه فساد و مشتقات آن در قرآن کریم 8
سوره مائده، آیه 33 14
بررسی شأن نزول و مفهوم آیه محاربه 14
سعی در افساد فی الارض 23
تبیین لغوی عادت و سعی: 28
تعریف جرم افساد فی الارض 29
فساد در روایات وکلام فقها 30
نمود افساد فی الارض در قوانین جزائی ایران 49
ماده 687قانون مجازات اسلامی؛ مصوب 1375 و تبصره آن ؛ 54
بررسی تطبیقی خرابکاری و… در حقوق جزای ایران و چین؛ 55
قانون اخلالگران اقتصادی 60
قانون مجازات عبور دهندگان از مرزها 61
نتیجه: 63
منابع: 69
